Gebelikte Nelere Dikkat Edilmeli?

Gebelik herşeyden önce tamamen fizyolojik bir süreçtir. Çoğunlukla gebe kalmadan yaptığınız pek çok fiziksel aktiviteyi  gebe kaldıktan sonrada yapabilirsiniz. Fakat hamilelik sürecini rahat, doğumu daha kolay  ve doğum sonrası daha hızlı toparlanmak için dikkat edilmesi gereken bazı şeyler vardır.

Gebelik haftası nasıl hesaplanır?

Gebelik haftasını hesaplarken en çok kafanızı karıştıran adet günü geciktiğinde siz daha bebeğinizin 1-2 haftalık olduğunu düşünürken doktorunuzun 4 hafta bitti demesidir.

Hamilelik haftasını belirlemede bizim kullandığımız düzenli adet dönemi yani 28 günde bir adet olan bir anne adayında gebeliğin bir önceki adetin ilk günü başladığını kabul ederek hesaplamamızdan kaynaklıdır. Bu gebelik haftası hesaplamasında  14. Gün yumurtlama olur. Bu günden sonra döllenme oluyorsa embriyo oluşmaya başlar ve 5. Gün rahim içine ulaşır. Daha sonra rahme tutunarak  bHCG hormonu üretimi başlar ve biz kanda gebelik testi ile gebelik tanısı koyabiliriz veya annede adet gecikmesi ve bulantı , damak tadında değişim, halsizlik, baş dönmesi gibi belirtilerle kendini hissettirir.

Gebelik süresi 280 gün, 9 ay 10 gün veya toplam 40 haftadır.  Bu  hamilelik süresi sizin adetlerinizin düzenli, yumurtlamanızın 14. Gün olduğu düşünülerek belirtilir. Adet düzensizliği varsa bu süre değişik çıkar. Bu konuda doktorunuz sizi bilgilendirir.

Naegele Kuralı: tahmini doğum tarihi son adet tarihinin ilk gününden 3 ay çıkarılır ve 1 hafta eklenerek hesaplanır. Bebeğin ultrason ölçümü tahmini doğum gününü hesaplamada en hassas olduğu hafta aralığı 9-12 hafta arasıdır. Yanılma payı 2-3 gün ile sınırlıdır.

Gebelikte beslenme ve kilo alımı nasıl olmalıdır?

Hamilelikte  gebelik öncesi duruma göre % 15 fazla kalori ihtiyacınız vardır. Bu da yaklaşık 300-500 kalori daha fazla demektir. Gebeliğin özellikle ilk üç aynda gebeliğe bağlı bulantı, damak tadında değişim ve açlık kan şekerinde hızlı düşüş nedeniyle  beslenme aralıkları daha sık ve az olmalıdır.  Şeker hastalarının beslendiği gibi daha fazla protein sebze içermeli, karbonhidrat sınırlanmalıdır.

Dengeli, yeterli  ve sağlıklı besleniyorsanız çoğu mineral ve vitamin ihtiyacını karşılıyorsunuzdur. Demir ihtiyacı gebelikte bebek ve anne için artar. Bu nedenle demir içeren kırmızı et, baklagiller gibi besinlerin tüketimi artırılmalıdır.  Genelde 4. Aydan sonra kan sayımı takibi yapılarak  demir takviyesi için ilaç başlamak gerekir.  Gebelikte  günlük kalsiyum ihtiyacı 1200mg  a çıkar.

Gebelikte kilo alımı sizin gebe kalmadan önceki BMI ine bağlıdır. Normal kiloda iseniz 11-16 kilo alımı normaldir.  Gebelik öncesi kilo obezite sınırında ise toplam hamilelik boyunca alınacak kilo 11 kilo altında kalmalıdır. Hamilelik sürecine zayıf olarak başladıysanız daha fazla ve hızlı kilo alabilirsiniz.

Gebelikte egzersiz nasıl yapılmalıdır?

Gebelik süresince hamilelikle ilgili düşük tehlikesi, erken doğum tehlikesi gibi veya anne ile ilgili tıbbi bir sıkıntı yoksa orta düzey fiziksel aktivite kalp damar sistemi, kas iskelet sisteminin dayanıklığını artırmak için çok faydalıdır.  Gebeliğin her haftasında yüzme, yürüyüş  yapılabilir. Özellikle hamilelikte yapılan bazı plates hareketleri gebelik sürecini rahat geçirmeyi  sağlar.  Hamilelik süresince tıbbi bir kontrendikasyon yoksa anne adayı egzersiz için teşvik edilmelidir.  Sizin gebelik süresince aktif olmanız ve düzenli spor yapıyor olmanız gebeliği rahat geçirmeniz yanında doğum ve sonrası toparlanmasınıda hızlandırır.

Gebelikte cinsel ilşki nasıl olmalıdır?

Gebelik süresince cinsel aktivite kısıtlaması gerekmez. Sadece bazı özel tıbbi durumlarda  hamilelikte geçici olarak cinsel  aktivite kısıtlaması yapılabilir. Cinsel ilişki kısıtlaması gereken bu durumlar düşük tehlikesi ve erken doğum tehlikesidir. Gebelikte bu sıkıntıları olan hastalar durumları düzelene kadar geçici cinsel aktiviteden kaçınmalıdır.

Cinsel ilişki rahim kasılmasını geçici artırır. Gebelikte cinsel ilşkiye bağlı rahimin kasılması risk taşımaz. Hamileliğim son haftalarına kadar cinsel ilşki serbesttir.

Gebelikte yolculuk konusunda nelere dikkat edilmelidir?

Hamilelikte venöz kan dolaşımı yavaşlar. Bu nedenle uzun süreli hareketsiz oturmak emboli dediğimiz riski artırır. Bu nedenle hamilelikte yolculuk yapılacaksa her iki saatte bir en az 10 dakika süren yürüyüş yapılarak hareket sağlanmalıdır

Uzun süreli araba ve uçak seyahatlerinde venöz dolaşımı desteklemek için dinlendirici varis çorapları giyilmelidir. Emniyet kemeri gebelikte de önemlidir. Fakat kemeri takarken karın altında yer almasına dikkat etmelisiniz.

Gebelikte Oluşabilecek Problemler

Amnion sıvısı nedir?

Amnion sıvısı dediğimiz bebeğin çevresini saran sıvıdır.  Amnion sıvısının miktarı sıvının oluşumu ile atılması arasındaki dengeye bağlı oluşur.  amnion sıvısı erken gebelik döneminde bebeğin eşi dediğimiz plasenta yapısının bebeğe bakan yüzeyinden salgılanır. Daha sonra amnion sıvısının büyük kısmı bebeğin idrar ve akciğer alveollerinden salgılanan sıvı ile oluşur.  amnion sıvısının atılması ise bebeğin yutma ve bebeği çevreleyen zarlardan emilmesi ile olur

Amnion sıvısının artması (polihidramnios) nedir?

Kadın doğum uzmanına muayeneye gittiğinizde  bebeğin suyunun arttığını söylemesi sizi ne kadar strese sokar? Eminim eve gittiğinizde ilk iş internetten araştırıp doktorun söylediği dışında neler olabileceğini araştırmak olacaktır. Bebele ilgi en ufak bir olumsuz bilgi sizi çok endişelendirecektir elbette. Ama bu problemlerin çoğunda net sonuç ancak takiple ortaya çıkar.

Bebeğin suyunun artması da böyle bir durumdur. Amnion suyunun artması  gebeliklerin %1 inde izlenir çoğunda bir sebep bulunamaz  amnion suyunda artış hafif düzeydeyse bu durum genelde klinik açıdan önem taşımaz, bizim gebelik takibimizi ve doğum sürecini olumsuz etkilemez.

Gebelik takibinde amnion sıvısı çok artıyorsa o zaman erken doğum, suyun erken açılması, bebek kordonunun sıkışması veya bebeğin anomalilerine bağlı bebeğin sıkıntılı doğumuna sebep olabilir.  Aşırı artmış amnion sıvısı anne açısından da risklidir. Sizin doğum sonrası aşırı kanamalarınıza, üretere basarak böbrek ile ilgili hidronefroz gibi sıkıntılara yol açabilir.

Amnion sıvı neden artar?

Çoğunlukla amnion artış sebebini bulamayız. Ama eğer altta yatan bir sebep varsa bu genelde ciddi bir tablodur ve çoğu kez ultrason ve kan testleri ile amnion sıvı artış sebebini tespit ederiz. Bunlar:

1. Bebeğe ait yapısal problemler: anensefali veya akrani dediğimiz bebeğin beyin yapısının tam gelişmediği durumlarda yutkunma refleksi bozulduğu için amnion sıvı artışı görülür.idrar yapımını artıran antidiüretik hormon yetersizliği de başka bir sebeptir. Gastro intestinal sistem anomalileride amnion sıvısının emiliminin azalması amnion sıvısını artırabilir.  Bunun dışında karın duvarında oluşan defektler buradan sıvı kaçışını hızlandırarak amnion sıvısını artırır.
2. Kromozomal ve genetik defektler: polihidramniosu olan bebeklerin % 35 inde tespit edilir.en sık görülen anomaliler trizomi 13, 18 ve 21 dir
3. Nöromuskuler bozukluklar: kas ve sinir yapısında her hangi problem kas kasılmasını bozarak amnion sıvı artışını tetikler. Bunun mekanizması bebeğin yutkunma refleksinin bozulması kaynaklıdır.
4. Diyabetes mellitus: gebelikte önceden var olan veya gebelikte ortaya çıkan şeker hastalığı varsa pek çok mekanizma ile amnion sıvısını artırabilir. Glukoz düzeyinin artışı bebekte idrar çıkışını artırarak amnion sıvısını artırır . gebeliğin  erken haftalarında glukoz çok yüksek seyrederse bazı anomali gelişimini tetikleyerek amnion suyunu artırabilir.
5. Kan uyuşmazlığı: bebek anne karnında kan uyuşmazlığından etkilenmeye başlarsa hem bebekte, hem plasenta yapısında ödem , ayrıca amnion suyunda da artış görülür.
6. Konjenital enfeksiyonlar: amnion sıvısı artışında diğer olası etkenler tarandığında bir etken bulunamadıysa anne toxoplazma, CMV, sifilis açısından ratanmalıdır.

İkizden ikize transfizyon dediğimiz  durumda bir bebekte polihidramnios ve ödem görülürken diğer bebekte amnion sıvısında azalma ve bebekte gelişme geriliği başlar.

Amnion sıvısı artışında tedavide neler yapılır?

Amnion sıvısının arttığı tespit edildiyse öncelikle altta yatan herhengi bir sebep var mı araştırılmalı.  Herhangi bir anomali tespit edildiyse genetik tanı için amniosentez yapılmalıdır. Bunun dışında enfeksiyon, kan uyuşmazlığı, şeker hastalığı gibi düzeltilebilecek bir  problem tespit edildi ise onun düzeltilmesi gerekir. Hafif ve orta düzeyde amnion sıvı artışı varsa doğuma kadar yakın izlem gerekir. Aşırı amnion sıvı artışı varsa amniosentez ile bebeğin suyu dışarı alınır ve erken doğum riskini azaltır.  Amniosentez tedavisi amnion sıvısın azaltmak için gerekirse 2-3  haftada bir tekrarlanabilir.  İlaçla tedavi de denenebilir. İndometazin denilen ilaç 32 haftadan küçük gebeliklerde  kullanılabilir. İndometazinin tedavi mekanizması bebeğin idrar yapımını azaltarak amnion sıvısını azaltır.

Amnion sıvısının azalması (oligohidramnios) nedir?

Oligohidramnios gebelik haftasına göre amnion sıvısının azalmasıdır. Bunun tanısını anne adayı kadın doğum uzmanına geldiğinde yaptığımız ultrason incelemesi ile koyarız. 4 ayrı kadranda ölçtüğümüz ceplerin 5 cm den az olması veya en büyük cebin 2 cm den az olması ile oligohidramnios tanısı kesinleşir.

Amnion sıvı azalmasının riskleri nelerdir?

Amnion sıvısının azalmasının hangi haftalarda ortaya çıktığı ve ne kadar sürdüğü ile ilgili olarak anne karnında ölüme kadar yol açabilecek ciddi bir durumdur.12. haftadan sonra ortaya çıkarsa bebeğin hava kesecikleri yetersiz sıvı ile dolar ve akciğer gelişimi yetersiz kalır.  Yine bu haftalardan sonra başlayıp amnion sıvı azalması uzun sürerse kafa, yüz ve iskelet anomalileri gelişebilir. Doğuma yakın gelişen amnion sıvı azlığı doğumda bebek kordonu sıkışmasına ve buna bağlı bebek kalp atımının düşmesine sebep olur.

Amnion sıvı azlığının sebepleri nelerdir?

Oligohidramnios( amnion sıvı azalması)  amnion zarının yırtılması, plasental yapının yetersizliği veya erken yaşlanması, miadı geçen gebelikler, bebeğin idrar yapımını azaltan ilaçlar sayılabilir.

Amnion zarının yırtılması her gebelik haftasında gelişebilir ve bunu anne adayı sadece akıntı artışı zannedebilir.  Bebekle ilgili idrar yapım azlığı düşünülüyorsa böbrek ve diğer üriner sistem tekrar değerlendirilmelidir. Plasental yetmezlik amnion sıvı azalması yapıyorsa bebekte de gelişme geriliğine yol açar.

Oligohidramniosun tedavisi nedir?

Amnion sıvısı azaldığında bunun tedavisi sınırlıdır. Fakat sizin aldığınız sıvı miktarı, sizin intravasküler sıvı hacminiz bebek için çok önemlidir. Bu nedenle bol su içmeniz ve bebeğe giden kan miktarını artırmak için sol yan pozisyonda istirahat etmeniz önemlidir. Bunun dışında   amnion sıvı azalmasında bebeğin idrar yollarında düzeltilebilecek bir sıkıntı tespit edildiyse anne karnında cerrahi planlanabilir.