Kısırlık Nedir? Kısırlık Nedenleri
Kısırlık bir yıl süreyle düzenli ve korunmasız ilişkiye rağmen gebelik oluşmaması anlamına gelir. Kısırlık sorunuyla karşı karşıya kalan bir çiftte problemin yaklaşık %40 si kadına bağlı, %30 erkeğe bağlı, %30 hem erkek hem de kadını ilgilendiren problemler, kalanı ise açıklanamayan infertilite olarak karşımıza çıkar.
Kısırlık problemiyle gelen çiftlerin pek çoğu tedavi edilebilen tek bir problem veya düzeltilmesi gereken bir kaç problemin kombinasyonunu içerir.
Sağlıklı bir çift korunmasız 1 yıl süreyle düzenli ilişki sonrası gebe kalma oranı %85 dir. 1 ayda bu oran %25, 6 ayda %70, 2 yılda ise % 90 dır. Bu nedenle kısırlık şikayeti ile gelen bir çiftte sorulması gereken ilk soru düzenli bir ilişki olup olmaması ve korunmasız ilişki süresinin ne kadar olduğudur. Kısırlık süresi uzadıkça gebe kalma şansı giderek azalır, tüp bebek başarısı da düşer.
Kısırlık için risk faktörleri nelerdir?
Yaş: kadınlarda üremenin en uygun olduğu yaş 25 olarak kabul edilir. 30 yaşından sonra doğurganlık azalmaya başlar ve 38 yaşından sonra bu azalma ivmesi hızlanır. Erkeklerde ise yaşın etkisi kadınlar kadar yüksek olmamakla birlikte 40 yaşından sonra azalma başlar.
Sigara: sigara hem kadın hem erkek için kısırlık riskini oluşturan, önlenebilen en önemli etkenlerden biridir. Sigara aynı zamanda tüp bebek tedavi başarısını da düşürür. Hamile kaldığında kadın içmeye devam ederse düşük riski yükselir.
Alkol Tüketimi: erkeklerde düşük sperm sayısı mevcut ise alkol tüketimi bunu çok daha kötü etkiler. Sperm parametreleri iyi ise az miktarda alkol tüketimi doğurganlığı etkilemeyebilir.
Obezite: hem kadın hem de erkek kısırlık nedenleri arasında en önemli yere sahip sebeplerden biridir. Yumurta ve sperm kalitesini bozarak gebe kalmayı olumsuz etkiler. Bunun dışında tüp bebek tedavi sürecinide kötü yönde etkiler.
Aşırı Egzersiz: haftada 7 saatten daha uzun yapılan ağır egzersizler yumurtlamayı bozarak kısırlığa neden olabilir.
Bazı kimyasallar kurşun, çözücüler, pestisitler, herbisitler hem kadın, hem de erkek doğurganlığını bozabilir. Stres kadın ve erkek de yumurta ve sperm üretimini olumsuz etkiler.
Kadınlarda Kısırlık nedenleri?
Kadınlarda kısırlığa neden olabilecek pek çok sebep vardır fakat hastaların %30 unda hiç bir sebep bulunamaz.
Yumurtlama bozuklukları
Kadın kısırlığının en yaygın sebepleridir . yumurtlama düzenli adet gören kadında adetin ilk başladığı günden 14 gün öncedir. Bazen kadınlarda hiç yumurtlama olmazken çoğunlukla daha seyrek yumurtlama oligoovulasyon dediğimiz durum vardır.
- PCOS: kadının yumurtalıklarında düzensiz, seyrek ovulasyon mevcuttur. Hasta kadın doğum doktoruna düzensiz, seyrek adet görme şikayetiyle, evli ve çocuk düşünüyorsa kısırlık şikayetiyle, cildiye doktoruna akne ve kıllanma şikayetiyle başvurur.
- Prematür over yetmezliği: 40 yaşından önce over rezervinin bitmesine bağlı yumurtlamanın durması, erken menapoza girme olarak tanımlanır.
- Hiperprolaktinemi: prolaktin yüksekliği yumurtlamayı baskılayabilir. Emzirme sürecinde de prolaktin yükselir. Bu dönemde de bazı kadınlar yumurtlama olmadığı için adet görmez.
- Tiroid Bezi Hastalıkları: Tiroid bezinin az veya çok çalışması yumurtlamayı olumsuz etkiler.
- Yumurta Kalitesinin İyi Olmaması: Yaşa bağlı veya genetik olarak olabilir.
Uygulanan tedavi sebebiyle kanser gibi bazı hastalıklar yumurtlamayı olumsuz etkiler.
Rahim veya tüpleri ilgilendiren sorunlar
Yumurtlama olduktan sonra yumurta tüpün ucunda yer alan fimbria denilen kısımla yakalanıp tüp içine alınır burda son olgunluğuna erişen yumurta sperm ile buluşur ve döllenme tüpte gerçekleşir. Oluşan embriyo tüpte olgunlaşır ve 2-3 gün sonra rahme ulaşır. Bu nedenle tüp ve rahim iç yüzeyi gebeliğin oluşum aşamasında çok önemlidir.
- Ameliyat: alt karın bölgesini ilgilendiren apendisit, yumurtalık kisti, miyom, dış gebelik gibi pek çokj cerrahi yapışıklık oluşturarak tüp hareketini ve yapısın bozabilir. Rahim ağzına yapılan yara tedavileri, cerrahiler, kürtaj, biyopsi işlemleri rahimde yapışıklık yaparak gebeliği olumsuz etkileyebilirler.
- Rahim iç duvarında yerleşik miyomlar gebelik kesesinin tutıunmasını olumsuz etkileyebilir.
- Endometriozis : farklı pek çok mekanizma ile gebeliğe engel olur.
- Tüp ligasyonu yapılması gebelikten korunma amaçlı yapılır. Mikro cerrahi ile açılması gerekir.
İlaçlar
- Kemoterapi ilaçları hızlı bölünen hücreleri etkilediği için yumurtlamayı olumsuz etkiler. Bazen bu durum kalıcı halde bozulur.
- Ağrı Kesiciler: Aspirin ve nsaı ilaçlar bazen uzun dönemde yumurtlamayı bozabilir.
Alışkanlıklar
- Sigara, alkol alışkanlığı yumurta kalitesini olumsuz etkiler.
- Esrar eroin yumurtlamayı bozar.
Kilo
- Obezite yumurtlamayı bozduğu gibi yumurta kalitesini de olumsuz etkiler.
- Anoreksia hızlı kilo kaybı hipofizi olumsuz etkileyerek yumurtlamayı bozar.
Erkeklerde kısırlığa neden olan etkenler nelerdir?
Erkeklerde kısırlık nedenini bulmak için öncelikle sperm döngüsünü ve anatomik yapıya hakim olmak gerekir. Erkeklerde kısırlık sperm üretiminde , sperm yapısında, fonksiyonunda, taşınmasında problem olabilir. Normal bir spermin sayısının yeterli, yumurtaya ulaşması için hareketinin ileri hızlı ve yapısının normal olması gerekir.
Meni: Semen de denilen meni orgazm sırasında penisin bıraktığı sıvıya verilen isimdir. Semen spermi besleyen sıvı ve spermden oluşur. sperm testiste oluşur. sıvı kısım ise çeşitli salgı bezleri, prostat ve seminal vezikülden gelir. Menideki anormallik erkek infertilitesinin % 75 inden sorumludur.
Semen problemleri nelerdir?
- Sperm sayısının azlığı: spermiogram incelemesinde konsantrasyon 20 milyon üzerinde olmalıdır. 10 milyon altındaki değerlere oligospermi denir.
- Spermin hiç olmaması: sperm analizinde hiç sperm görülmemesidir. Bu duruma azospermi denir.
- Sperm hareketinin az olması: spermin yapması gereken ileri hızlı hareketinin yetersiz olmasıdır.
- Sperm yapısının bozuk olması: morfolojinin bozuk olması spermin yumurtaya ulaşmasını ve yumurtayı döllemesini olumsuz etkiler.
Anormal semen analizinin nedenleri nelerdir?
Testislerin sauna, banyo, çalışma ortamın çok sıcak olması gibi nedenlere bağlı çok ısınması semen analizini olumsuz etkileyebilir.
Testisleri etkileyen bazı enfeksiyonlar: çocukluk döneminde geçirilen kabakulak, bazı cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar gibi. Varikosel sperm döngüsünü bozan varislerdir. Testise uygulanan ameliyatlara bağlı yapışıklıklar. Retrograt boşalma denilen durumda penis mesaneye boşalırÇ
Anne karnında erkek bebeklerin testisleri bazen skrotuma zamanında inemez. Sağlıklı sperm üretimi için sperm üretiminin vücut dışında olması gerekir. Doğumda erken tespit edilmez ve cerrahisi yapılmazsa sperm üretimi kalıcı etkilenebilir.
Erkeklerde esas hormon testesteron hormonudur. Bu hormonun yetersiz sentezi sperm üretim dengesini bozar. Erkeğin kromozom yapısında XY kromozomu olmalıdır. XXY denilen klinefelter sendromunda sperm üretim dengesi bozulmuştur.
Alışkanlıklar: sigara, alkol, uyuşturucular sperm üretimini, hareket ve morfolojisini olumsuz etkileyebilir.
Kronik hastalıklar: damarları etkileyen diyabet, anemi, tiroid hastalıkları kısırlığa neden olabilir.
Kullanılan ilaçlar: kanser hastalarının kullandığı kemoterapi ilaçları, spor yapanların kullandığı steroid grubu ilaçlar, crohn hastalığı ve romotoid artrit gibi hastalıklarda kullanılan sülfasalazin gibi ilaçlar örnek verilebilir.